Wat is tantra en is het iets voor mij?

15 september 2022

Schrijfster: Usha Uppal

Tantra is een omstreden begrip, en wordt vaak met seksualiteit geassocieerd. Je hebt er vast wel eens over gehoord en misschien dacht je dat het niets voor jou is.

In dit artikel kun je lezen wat tantra eigenlijk is, wat de relatie tussen tantra en mystiek is, en in hoeverre tantra iets te maken heeft met seksualiteit. We gaan ook in op de relatie tussen tantra en kundalini yoga, en het verschil tussen tantra en 'sacred sex'.

Lees hieronder verder voor meer informatie over deze fascinerende oeroude Hindoeïstische filosofie. Wees niet verbaasd als je na het lezen van dit artikel je eigen tantra practice wilt starten en een tantrische mysticus wordt!

Mystiek

Tantra valt onder de mystieke tak van het Hindoeïsme, en er wordt beweerd dat tantra nog veel ouder is dan het Hindoeïsme, namelijk ongeveer vijfduizend jaar. Tantra is een Sanskriet woord: 'tan' betekent expansie, en 'tra' betekent bevrijding. De tantrist bevrijdt zichzelf van de beperkingen van het aardse leven, en verruimt zijn bewustzijn.

Tantra is niet dogmatisch en gaat voorbij aan maatschappelijke normen: het is meer een staat van bewustzijn dan een leer. Binnen de tantrische filosofie zijn geen voorschriften of oordelen te vinden: hoe kan een mysticus de Schepping (het Goddelijke, het Universum, God, of hoe je het noemen wilt) bekritiseren? Anders gezegd, hoe kan een mysticus een onderdeel van de schepping afkeuren en uitsluiten? Gedragsvoorschriften en oordelen staan haaks op de bewustzijnstoestand van de mysticus: deze omarmt het leven, duikt in het onbekende, hij geeft zich over aan het leven, en keert naar binnen.

Mystici over de hele wereld hebben al eeuwenlang geleefd zonder dogma's of religies: het was hun doel om in direct contact met het Goddelijke te treden. Binnen de mystieke tradities wordt deze directe relatie met God in de kunsten vaak weergegeven als een huwelijk met God. Deze relatie vind je terug in mystieke gedichten, dans, verhalen, beeldende kunst, miniaturen, kleden en schilderijen.

Bijvoorbeeld, binnen de islamitische mystiek, het Soefisme, wordt de relatie met God beschreven als een romance tussen een man die verliefd wordt op een vrouw. Deze liefde tussen de man en de vrouw is symbolisch, en beschrijft in werkelijkheid de samensmelting tussen de volgeling van God (de mysticus) en God.

Als een mens eenmaal verliefd wordt op God en mysticus wordt, dan is de mysticus vol overgave, vertrouwen, verwondering en liefde. De mysticus wordt als een kind, vol nieuwsgierigheid en blijdschap, en soms dwaas. Een beetje zoals een mens die verliefd wordt op een ander mens. De mysticus is vol van God, en smelt samen met God.

Alle wereldreligies hebben een mystieke tak:

De Katharen uit Europa – Christendom
De Tao mystici in China – Taoïsme
De Shinto mystici in Japan – Shintoïsme
De Soefi mystici uit het Midden-Oosten en Klein-Azië – Islam
De Kabbalisten in het Midden-Oosten – Jodendom
De Zen meesters uit het Verre Oosten – Boeddhisme
De Tantristen in India – Hindoeïsme

Tantrische mystici

Een mysticus is over het algemeen solitair; hij (of zij) is immers getrouwd met God. Een mysticus heeft het niet nodig om zijn leven aan te vullen met een wederhelft. Binnen de tantrische traditie kan echter wel sprake zijn van sex. Het is een middel om dichter bij God te komen, om God te ervaren. Sex wordt niet toegepast om kinderen te krijgen, en ook niet vanwege lust of de liefde voor een ander mens, maar om te scheppen op een hoger, niet-fysiek niveau.

De tantristen in het oude India leefden buiten de maatschappij; ze waren niet getrouwd en hadden geen kinderen. Ze hadden zichzelf tot doel gesteld om altijd in verbinding met God te blijven, en verlicht te zijn. Kinderen krijgen, trouwen en een baan hoorden daar niet bij. Ze wijdden hun leven aan de eenwording met God. Ze waren hier jaren, decennia, en zelfs levens mee bezig. Er was een levendige traditie, en de kennis van tantra werd van leerling op guru doorgegeven. Het was dan ook vereist om ingewijd te zijn, om de geheime tantrische kennis te mogen ontvangen. Ze werden onderworpen aan een lange voorbereiding, voordat ze de tantrische technieken mochten leren beheersen.

De tantristen uit India trainden zichzelf in meditatie, onthouding, vasten, en ook lichaamshoudingen en ademhaling. Soms leerde de ingewijde meditatietechnieken waarbij gebruikgemaakt werd van seksuele energie. Het ging hierbij niet om plezier, lust of liefde van het andere geslacht, maar om de kracht van de seksuele energie die gesublimeerd werd. De tantrist kon op deze manier zijn bewustzijn verhogen.

De tantrist ervaart eenheid met God, en dat wordt ook wel beschreven als euforie of multi-orgasmische ervaringen. We weten allemaal hoe overweldigend het kan zijn om verliefd te worden op een ander mens; kun je nagaan hoe het voelt om verliefd te worden op het Goddelijke.

De moderne tantrist kan wel een leven leiden binnen de maatschappij: tantra is een filosofie, een levenshouding, en een bewustzijnstoestand. En die kan iedereen leren en integreren in zijn of haar leven. De mate waarin iemand tantra incorporeert in zijn of haar leven is individueel.

De dualiteit overstijgen

Door tantra te ervaren, kan de beoefenaar in contact komen met het Goddelijke, en het Goddelijke ervaren hier op aarde, in een fysiek lichaam. Tantra is een manier om de dualiteit zoals we die kennen op aarde, te overstijgen. Denk aan vrouwelijk (Shakti)/mannelijk (Shiva), licht en donker, hemel en aarde.

Een tantrist legt zich toe op het bereiken van een eenheid tussen Shiva en Shakti. Deze eenheid wordt gesymboliseerd door de ‘Shiva lingam’. De ‘lingam’ (Shiva, het mannelijke) is een fallisch symbool, en de ‘yoni’ (Shakti, het vrouwelijke) een cirkel net een opening. In bijna elke tempel in India en in het huis van bijna elke Hindoe, staat wel een Shiva lingam. Het is een belangrijk concept binnen het Hindoeïsme. De lingam en de yoni representeren dus het mannelijke en vrouwelijke principe van God, en niet de fysieke genitaliën van de mens.

Binnen de tantrische kunst, die bewaard is gebleven, wordt het symbolische huwelijk tussen het mannelijke en het vrouwelijke weergegeven door een cirkel (het vrouwelijke) en een punt (het mannelijke). Je ziet deze symboliek in veel culturen terug: de obelisk is de weergave van het mannelijke principe in het oude Egypte, en in China is er het yin-yang symbool.

Shiva symboliseert de mannelijke kant van de schepping, en is bewustzijn en dus vormeloos. Shakti representeert de vrouwelijke kant van de schepping, en is manifestatie. Als Shiva en Shakti zich verenigen met elkaar, zoals in de Shiva Lingam wordt voorgesteld, dan kan een mens God ervaren, en een met God worden: Verlicht raken.

Tantrische technieken en seksualiteit

Er zijn tantrische technieken waarbij de seksuele energie van het vrouwelijk of mannelijk fysieke lichaam gebruikt wordt om het bewustzijn te verruimen. Als de tantrist gebruik maakt van seksuele tantrische technieken met een partner, dan wendt de man zijn ‘Shiva energie’ aan: hij zet het proces in gang, hij initieert het. De mannelijke energie is de stuwende kracht. De vrouw ‘ontvangt’ de energie: zij zorgt ervoor dat het ingebed wordt, waarna de man weer zijn omhoog gerichte energie kan laten stromen. Samen kunnen zij een steeds hogere staat van bewustzijn bereiken, en in contact komen met het Goddelijke.

Seksuele energie wordt hier dus ingezet ten bate van spiritualiteit. In dit geval is de seksuele energie een middel om God te ontmoeten, en het lichaam is slechts het vehikel. Een tantrist heeft de controle over zijn seksualiteit: hij kan die sturen en sublimeren, na jaren te hebben geoefend. Er is echter geen identificatie met het lichaam. Een tantrist hecht zich niet aan zijn lichaam, gedachten, emoties en persoonlijkheid. Tantristen wijden hun leven aan het bereiken van dit doel, meerdere levens zelfs. Het kost heel veel oefening om altijd bewust te zijn en om de verbinding met God nooit te verlaten.

De relatie tussen seksuele energie en levensenergie

De kundalini is onze levensenergie, en die ligt bij de meeste mensen opgerold als een slang in slaap, aan de basis van onze ruggengraat. Als de kundalini omhoog stijgt dan maakt deze een reis langs de zeven chakra’s, totdat het kruinchakra bereikt is. Daar ontvouwt zich de duizendbladige paarse lotus. Daarna daalt de kundalini weer naar de basis van de ruggengraat. Kundalini yoga leert ons hoe we deze levensenergie kunnen activeren.

Als de kundalini opstijgt, dan kan dat gepaard gaan met euforie, en een bewustzijnstoestand die ook wel als multi-orgasmisch ervaren wordt. Als de kundalini ontwaakt is, dan wordt dan ook wel beschreven alsof er een sluier afvalt: het leven is slechts een droom. Een tantrist kan tijdelijk als een echte dwaas overkomen, als zijn kundalini opgestegen is en hij euforisch is. Maar een mysticus kan wel degelijk denken, werken, actief zijn en verantwoordelijkheden op zich nemen. Tantra is een bewustzijnstoestand, en die is niet afhankelijk van een specifieke manier van leven.

Misschien is de man op de markt met zijn kraampje wel een mysticus: alleen wie de ogen heeft om werkelijk te zien, zal de mysticus herkennen. De mysticus valt namelijk onder geen enkele categorie. De mysticus is alleen, maar niet eenzaam, want hij danst met het hele universum.

Tantra en kundalini yoga

Seksuele energie maakt deel uit van onze levensenergie, onze kundalini. Door te trainen is het mogelijk om bewust te worden van deze energie, en deze te gaan sturen. Op deze manier wordt seksuele energie een poort waardoor contact gemaakt kan worden met de spirituele wereld, de niet-fysieke wereld.

Het ontwaken van de kundalini gaat gepaard met een verhoogd niveau van seksuele energie. De tantrist, of kundalini yogi, neemt een bewuste beslissing over hoe om te gaan met deze vrijgekomen energie.

De grondlegger van kundalini yoga, Guru Bhajan, was in India getraind door tantrische yogi’s, en hij heeft de tantrische kennis meegenomen naar het Westen. Hij heeft tantrische technieken vermengd met elementen uit yoga, zodat mensen uit het Westen hier baat bij kunnen hebben. Nu hoefde de moderne mens zich niet langer als een yogi terug te trekken in een grot in het Himalayagebergte; ieder mens kan nu een moderne verlichte yogi worden, in de maatschappij leven, en toch de vruchten plukken van de tantrische tradities.

Tantra en kundalini yoga zijn dus sterk met elkaar verweven. Als we onderscheid maken tussen de twee tradities, dan zien we dat een tantrist zich meer richt op het bereiken van de hoogste bewustzijnstoestand mogelijk, waarbij de tantrist zich verenigt met God. Kundalini yoga richt zich daar ook op, maar ook op de aardse aspecten van het leven. Je kunt denken aan onze fysieke gezondheid, emotionele gezondheid, succesvol zijn, het onderhouden van gezonde relaties en ontspanning.

Door blokkades op te ruimen in de chakra’s, door het beoefenen van kundalini yoga, kan de kundalini ongehinderd langs de ruggenwervel omhoog reizen. Als we blokkades in ons lichaam, emoties en seksualiteit helen, en onze meningen en oordelen loslaten, dan geven we onze levensenergie de ruimte om op te stijgen en om verbinding te maken met het Goddelijke. Eigenlijk is deze verbinding er altijd al, maar we staan er niet altijd mee in contact.

Er bestaan binnen kundalini yoga vele kriya’s, en elke heeft een specifiek effect op de beoefenaar. De kriya’s binnen kundalini yoga zijn erop gericht om de chakra’s zo goed mogelijk te laten stromen, en om de vrijgekomen energie te behouden en te leiden. Kundalini yoga leert de mens om te gaan met het eigen energiesysteem: om zich ervan bewust te worden, om ervoor te zorgen en het te optimaliseren, en het te benutten.

Als de kundalini het kruinchakra bereikt, dan kan een mens het Goddelijke ervaren. Kundalini yoga leidt uiteindelijk tot Verlichting, net zoals tantra. Verlichting is echter niet zo makkelijk te bereiken. Ons ego wil ons ook de weg versperren naar verlichting: het ego wil blijven bestaan, het roept weerstand op en saboteert soms juist die ervaringen waar we diep in onszelf naar verlangen. Het ego blijft spelletjes met ons spelen, tot we zelf de meesters worden van ons leven en de leiding werkelijk nemen. Volgens de Hindoeïstische leer kan het vele levens duren voordat iemand een staat van verlichting bereikt. Het is een grote kunst om niet afgeleid te worden van datgene dat waarachtig is.

Kundalini yoga leert ons om ons bewustzijn steeds verder te verruimen, om steeds weer terug te komen naar onze waarheid, net zoals de tantrische mystici dat leerden. We kunnen wel zeggen dat tantra deel uitmaakt van kundalini yoga, en dat kundalini yoga tantra toegankelijk heeft gemaakt voor een groter publiek.

Het multi-orgasmische bewustzijn

Er bestaat verwarring over de term ‘multi-orgasmische staat van bewustzijn’. Deze staat van bewustzijn wordt bereikt als een tantrist zich verenigd heeft met het Goddelijke; als men het mystieke huwelijk heeft gesloten. Deze euforische staat van zijn is echter spiritueel van aard, niet fysiek.

Een mysticus heeft zich bevrijd van dogma’s, maar kan wel lichamelijk genot ervaren. Het verschil tussen een mysticus en niet-mysticus is echter dat lust, lichamelijk genot en aardse liefde tussen mensen geen motivatie zijn voor de mysticus.

Mannelijke tantristen hebben geen zaadlozing als zij seksueel actief zijn, omdat zij zich richten op de schepping op een spiritueel niveau. Zij willen geen energie verliezen door een ‘fysiek’ orgasme waarbij zij hun ‘levenszaad’ verliezen. Zij gebruiken hun (en dat van hun partner) seksuele energie om een hogere bewustzijnstoestand te bereiken. Het niet ejaculeren kan gezien worden als een sublimatie van de seksuele energie.

Voor vrouwen werkt het anders: zij kunnen door seksuele tantrische technieken een permanent orgasme ervaren. Dit is niet hetzelfde als een fysiek orgasme, waarbij sprake is van een opbouw, een piek, en uiteindelijk weer een daling. De vrouw sublimeert het orgasme ook, net als de man. En het resultaat is dat een vrouw het orgasme anders beleeft: het is meer energetisch van aard, en houdt aan.

Tantristen hebben namelijk de controle over hun seksualiteit en weten precies hoe ze de energie moeten opwekken en sturen. Ademhalingstechnieken (‘pranayama’) spelen een grote rol bij tantrische seksualiteit.

Het sublimeren van het orgasme tijdens het vrijen kan leiden tot de multi-orgasmische staat van bewustzijn, en dit verruimde bewustzijn is de focus van de tantrist als hij of zij gebruikmaakt van tantrische seksuele technieken.

Als mensen niet-tantrische sex ervaren, dan kunnen zij fysieke creaties scheppen: kinderen voortbrengen.

Als mensen tantrische seks ervaren, dan kunnen ze de realiteit scheppen: het leven vormgeven. In dat geval creëren zij geen fysiek leven; het betreft namelijk geen voortplanting; zij creëren op een spiritueel niveau.

Als je er vanuit gaat dat alles wat er in de fysieke wereld gemanifesteerd is, dat wil zeggen geschapen in de niet-fysieke realiteit, dan begrijp je dat tantristen ook leven scheppen. Zij doen dat door het richten van de gesublimeerde seksuele energie.

Is ‘sacred sex’ hetzelfde als tantra?

Er bestaat verwarring over ‘sacred sex’ en tantra. Sacred sex gaat over het afstemmen tussen twee mensen die seks hebben, die gebruikmaken van ademhalingstechnieken, lang voorspel hebben en soms ook wel mediteren. Sacred sex gaat ook over sensualiteit, verleiding en erotiek. Je zou in grote lijnen wel kunnen stellen dat sacred sex een spirituele manier van vrijen is tussen twee mensen die een intieme band met elkaar hebben. Het is alleen niet hetzelfde als tantra, terwijl het wel vaak tantra genoemd wordt.

Tantra is niet hetzelfde als erotiek of sensualiteit, zoals dat bij sacred sex wel een rol speelt. Erotiek en sensualiteit kunnen wel bestaan tijdens tantrische seks, maar het is niet waar het om gaat. In de media wordt het seksuele aspect van tantra vaak benoemd en foutief gerepresenteerd. Het wordt bijvoorbeeld gebracht als een erotische massage (‘tantrische massage’), terwijl het dan meer gaat om erotiek en seks dan om energie en bewustzijn. Er is niets mis met tantrische massage, maar het is niet geworteld in de tantrische traditie, en het heeft ook niet dezelfde effecten als tantrische oefeningen.

Tantrische seks is een vorm van meditatie, en niet van erotiek. En tantra bestaat uit zoveel meer dan alleen de seksuele technieken. Zoals we hierboven beschreven, is tantra een manier van leven en een verzamelnaam voor allerlei technieken, met een specifiek doel: om als mens de hereniging met God permanent te mogen ervaren. Seks is daar slechts een onderdeel van. Er zijn tantristen die helemaal geen gebruik maken van seksuele technieken.

Seksualiteit is slechts een van de manieren waarop een tantrist in contact kan treden met het Goddelijke: seksualiteit kan niet gelijkgesteld worden aan tantra. Tantra is fundamenteel gezien spiritueel, en gaat over het verruimen van het bewustzijn.

Het ervaren van intens genot, intimiteit, liefde en sensualiteit horen bij sacred sex, niet bij tantra. Door sacred sex te beoefenen kunnen stellen de verbinding met hun hart (liefde) en navel chakra (seksualiteit) versterken. Deze versterkte verbinding kan een helend effect hebben op beide partners; het is alleen geen tantra.

De tantrist is gericht op de hereniging met het Goddelijke, zelfs als hij meditaties uitvoert die seksueel van aard zijn. Het lichaam is voor de tantrist een vehikel waardoor Goddelijke energie kan stromen, en seksualiteit is een manier om God te ontmoeten. Het doel is voor de tantrist niet sensualiteit of genot; dat zijn slechts bijproducten.

Bij sacred sex is de focus juist genot, sensualiteit en aardse liefde, met of zonder partner. Door sacred sex te beoefenen kan een mens zijn of haar bewustzijn wel verruimen, net zoals bij tantra. En toch is sacred sex niet hetzelfde als tantra, omdat tantra zich alleen richt op seks als een manier om God te ontmoeten. Bij sacred sex ligt de focus ook op de wereldse en fysieke aspecten van het menselijk leven op aarde.

Conclusie

Als je verlangt naar een diepere verbinding met het Goddelijke, dan zou tantra wel eens iets voor jou kunnen zijn. Door het beoefenen van tantra kun je ook meer geluk en blijdschap in je leven ervaren. Tantra betekent in het diepe springen, steeds verder het onbekende in. Om die reden worden mystici ook wel dwazen of kinderen genoemd: ze kijken vol verwondering naar de wereld. Voor de mysticus is elk moment een heilig moment, een uniek moment in de schepping van God.

Misschien wil je meer over tantra weten: doe dan mee met onze 3-daagse gratis Tantra Challenge.,Tantra Workshop. Kan je deze niet meedoen? Dan is de Introductiecursus Tantra misschien iets voor jou. Ook als je al ervaren bent in tantra kan deze online cursus je veel leren. Je leert niet alleen over tantra, maar ook hoe je tantra kan ervaren en integreren in je dagelijkse leven.